Καταρρίφθηκε ο δημοφιλής μύθος ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν προκαλούν κατάθλιψη – Πώς μπορούν 30 λεπτά αποχής την ημέρα να σώσουν την ψυχική υγεία παιδιών και ενηλίκων – Νέα μελέτη αποκαλύπτει εκπληκτικά αποτελέσματα.
Πολλά παιδιά και ενήλικες χρησιμοποιούν συχνά πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Instagram, το Snapchat και το TikTok, προκαλώντας συχνά ανησυχία στους γονείς. Οι ερευνητές του Νορβηγικού Πανεπιστημίου Επιστήμης και Τεχνολογίας (NTNU) μέσα από μελέτες έχουν εμβαθύνει στην κατανόηση των επιπτώσεων μιας τέτοιας χρήσης των μέσων ενημέρωσης στην ψυχική υγεία των νέων.
«Ο επιπολασμός του άγχους και της κατάθλιψης έχει αυξηθεί. Όπως και η χρήση των social media. Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν λοιπόν ότι πρέπει να υπάρχει συσχέτιση», λέει η Silje Steinsbekk, καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχολογίας του Νορβηγικού Πανεπιστημίου Επιστήμης και Τεχνολογίας (NTNU).
Αλλά αυτό δεν ισχύει αν αναλογιστούμε τα αποτελέσματα της μελέτης «Συμπεριφορές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης». Στο ερευνητικό πρόγραμμα Trondheim Early Secure Study, οι ερευνητές παρακολούθησαν 800 παιδιά στο Τρόντχαϊμ για μια περίοδο έξι ετών, προκειμένου να αναζητήσουν συσχετίσεις μεταξύ της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της ανάπτυξης συμπτωμάτων ψυχικής ασθένειας.
«Συλλέγουμε δεδομένα κάθε δεύτερη χρονιά, από το έτος κατά το οποίο τα παιδιά ήταν 10 ετών μέχρι τα 16 τους. Αυτό μας έδωσε τη δυνατότητα να ακολουθήσουμε τα παιδιά κατά τη μετάβαση από την παιδική ηλικία στην εφηβεία. Τα συμπτώματα του άγχους και της κατάθλιψης έχουν εντοπιστεί μέσω διαγνωστικών συνεντεύξεων τόσο με τα παιδιά όσο και με τους γονείς τους», εξηγεί η Steinsbekk.
Το αποτέλεσμα της μελέτης ήταν το ίδιο τόσο για αγόρια όσο και για κορίτσια. Τα αποτελέσματα ήταν τα ίδια ανεξάρτητα από το αν τα παιδιά δημοσίευσαν αναρτήσεις και φωτογραφίες μέσω των δικών τους σελίδων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή αν τους άρεσαν και σχολίασαν αναρτήσεις που δημοσιεύτηκαν από άλλους.
Η αυξημένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν οδήγησε σε περισσότερα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. Ούτε σημαίνει ότι όσοι ανέπτυξαν περισσότερα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης με την πάροδο του χρόνου άλλαξαν τις συνήθειές τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Συνεχίζουν τις μελέτες οι Νορβηγοί ερευνητές
Τα τελευταία χρόνια έχει διεξαχθεί μια σειρά από μελέτες που εξετάζουν τη συσχέτιση μεταξύ της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από την πλευρά των παιδιών και των νέων και της ψυχικής τους υγείας.
«Ορισμένες μελέτες έχουν βρει ότι η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης προάγει την ψυχική υγεία, ενώ άλλες διαπιστώνουν ότι έχει αρνητικό αντίκτυπο. Ωστόσο, η πλειονότητα των συσχετισμών είναι ασθενής», σύμφωνα με την Steinsbekk.
«Η ψυχική υγεία συχνά ορίζεται ευρέως στις μελέτες και καλύπτει τα πάντα, από την αυτοεκτίμηση μέχρι την κατάθλιψη. Τα δεδομένα συλλέγονται συχνά με τη χρήση ερωτηματολογίων. Δεν είναι σαφές τι έχει πραγματικά μετρηθεί δηλαδή δεν γνωρίζαμε πόσο χρόνο έχουν αφιερώσει οι νέοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης», είπε η Steinsbekk.
«Ακολουθώντας τα ίδια θέματα επί σειρά ετών, καταγράφοντας συμπτώματα ψυχικής ασθένειας μέσω συνεντεύξεων σε βάθος και εξετάζοντας διάφορους τύπους χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η μελέτη μάς έδωσε τη δυνατότητα να ρίξουμε μια πιο λεπτομερή ματιά και να παρέχουμε μια πιο σωστή εικόνα», είπε η Steinsbekk.
Προηγούμενες μελέτες που έγιναν από την ίδια ερευνητική ομάδα δείχνουν ότι περίπου το 5% των νέων στη Νορβηγία βιώνουν κατάθλιψη. Ο επιπολασμός είναι χαμηλότερος στα παιδιά. Ένα στα δέκα παιδιά πληροί τα κριτήρια για μια αγχώδη διαταραχή τουλάχιστον μία φορά κατά την περίοδο μεταξύ τεσσάρων και 14 ετών.
«Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τους νέους είναι ένα θέμα που δημιουργεί συχνά έντονα συναισθήματα και υπάρχει μεγάλη ανησυχία τόσο στους γονείς όσο και στους επαγγελματίες», είπε.
«Ελπίζουμε να συνεισφέρουμε περισσότερες γνώσεις σχετικά με το πώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν την ανάπτυξη και την ικανότητα των νέων να λειτουργούν στην κοινωνία», πρόσθεσε.
Κοινωνική υποστήριξη και λιγότερη μοναξιά
Η Steinsbekk και οι συνάδελφοί της ανακάλυψαν προηγουμένως ότι τα κορίτσια που κάνουν «like» και σχολιάζουν τις αναρτήσεις άλλων ανθρώπων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναπτύσσουν κακή εικόνα σώματος με την πάροδο του χρόνου, αλλά αυτό δεν ισχύει για τα αγόρια. Η ανάρτηση στους δικούς τους λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είχε καμία επίδραση στην αυτοεκτίμηση, τόσο για αγόρια όσο και για κορίτσια.
Τα επόμενα χρόνια, οι ερευνητές θα εξετάσουν επίσης πώς διαφορετικές εμπειρίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως ο διαδικτυακός εκφοβισμός και η δημοσίευση γυμνών φωτογραφιών, επηρεάζουν την ανάπτυξη και τη λειτουργία των νέων στην κοινωνία.
«Η μελέτη μας διαπιστώνει ότι αν ο Kari ή ο Knut όλο και περισσότερο κάνουν like και δημοσιεύουν στο Instagram ή στο Snapchat, δεν είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν αρνητικές εμπειρίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή ότι δεν αισθάνονται εθισμένοι ή αποκλεισμένοι. Μερικοί μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι και αυτοί είναι που πρέπει να εντοπίσουμε», λέει η Steinsbekk.
Την ίδια στιγμή, η Steinsbekk σημειώνει επίσης ότι υπάρχουν θετικές πτυχές των social media. «Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρέχουν έναν χώρο για την κοινότητα καθιστώντας εύκολη τη διατήρηση επαφής με τους φίλους και την οικογένεια. Παράλληλα μπορούν να αποτελέσουν πλατφόρμα κοινωνικής υποστήριξης και να βοηθήσουν στην προστασία από τη μοναξιά για νέους με λίγους φίλους», ανέφερε.
Πώς 30 λεπτά αποχής την ημέρα από τα Social Media βοηθούν στην υγεία
Τον Ιούλιο του 2023, τόσο η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία όσο και ο Γενικός Χειρουργός των ΗΠΑ, Vivek Hallegere Murthy, εξέδωσαν προειδοποιήσεις για την υγεία. Αυτές οι οδηγίες, που απευθύνονται σε εφήβους, γονείς και νομοθέτες, βασίζονται σε μια έρευνα που υποδεικνύει μια σύνδεση μεταξύ δύο σχετικών τάσεων.
Ερευνητές στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Αϊόβα έκαναν ένα πείραμα. Συγκεκριμένα κατά τη διάρκεια του πειράματος που διήρκησε δύο εβδομάδες και συμμετείχαν 230 φοιτητές, ζητήθηκε από τους μισούς να περιορίσουν τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε 30 λεπτά την ημέρα και έλαβαν αυτοματοποιημένες, καθημερινές υπενθυμίσεις. Βαθμολογήθηκαν σημαντικά χαμηλότερα για το άγχος, την κατάθλιψη, τη μοναξιά και το φόβο ότι θα χάσουν την ευκαιρία στο τέλος του πειράματος σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου.
Επίσης, σημείωσαν υψηλότερη βαθμολογία για το «θετικό συναίσθημα», το οποίο οι ερευνητές περιγράφουν ως «την τάση να βιώνουν θετικά συναισθήματα που περιγράφονται με λέξεις όπως «ενθουσιασμένος» και «περήφανος». Ουσιαστικά, είχαν μια πιο αισιόδοξη άποψη για τη ζωή.
«Με εξέπληξε όταν διαπίστωσα ότι η ευημερία των συμμετεχόντων δεν βελτιώθηκε μόνο σε μία διάσταση αλλά σε όλες. Ενθουσιάστηκα που έμαθα ότι μια τόσο απλή παρέμβαση της αποστολής μιας καθημερινής υπενθύμισης μπορεί να παρακινήσει τους ανθρώπους να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους και να βελτιώσουν τις συνήθειές τους στα social media», λέει η Ella Faulhaber, Ph.D. φοιτήτρια στην αλληλεπίδραση ανθρώπου-υπολογιστή και κύριος συγγραφέας της εργασίας.Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα ψυχολογικά οφέλη της περικοπής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επεκτείνονται και στους συμμετέχοντες που μερικές φορές υπερέβαιναν το χρονικό όριο των 30 λεπτών.
«Το μάθημα εδώ είναι ότι δεν έχει να κάνει με το να είσαι τέλειος αλλά να καταβάλλεις προσπάθεια, κάτι που κάνει τη διαφορά. Νομίζω ότι ο αυτοπεριορισμός και η προσοχή είναι τα μυστικά συστατικά, περισσότερο από το σημείο αναφοράς των 30 λεπτών», ανέφερε η Faulhaber.
Ο Douglas A. Gentile, συν-συγγραφέας και διακεκριμένος καθηγητής ψυχολογίας, λέει ότι τα αποτελέσματά τους ταιριάζουν με άλλες έρευνες που έχουν αναπτυχθεί από τους τομείς της κινησιολογίας και της υγείας.
«Γνωρίζοντας πόσο χρόνο αφιερώνουμε σε δραστηριότητες κάθε μέρα και κάνοντας κάτι μετρήσιμο διευκολύνει τους ανθρώπους να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους», είπε ο Douglas, δίνοντας ως παράδειγμα το Fitbits και τα καθημερινά βήματα.
Πολλοί από τους συμμετέχοντες στη μελέτη ISU σχολίασαν ότι οι πρώτες μέρες της περικοπής ήταν δύσκολες. Αλλά μετά την αρχική ώθηση, ένας είπε ότι ένιωθαν πιο παραγωγικοί και συντονισμένοι με τη ζωή τους. Άλλοι μοιράστηκαν ότι κοιμόντουσαν καλύτερα ή περνούσαν περισσότερο χρόνο με άτομα προσωπικά.
Ο αυτοπεριορισμός των Social Media
Οι Gentile και Faulhaber επισημαίνουν ότι άλλες μελέτες έχουν διερευνήσει τις επιπτώσεις του περιορισμού ή της αποχής από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ωστόσο, πολλές από τις παρεμβάσεις απαιτούν έντονη επίβλεψη και διαγραφή εφαρμογών ή χρήση ειδικής εφαρμογής για τον αποκλεισμό ή τον περιορισμό των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Όπως η απεξάρτηση για κάποιον που είναι εθισμένος στα ναρκωτικά, η εξωτερική ευθύνη μπορεί να βοηθήσει ορισμένους χρήστες. Αλλά εγκυμονεί επίσης υψηλότερο κίνδυνο να αποτύχει.
«Όταν αφαιρείται μια αντιληπτή ελευθερία, αρχίζουμε να αντιστεκόμαστε», λέει ο Gentile. Προσθέτει ότι η εξάλειψη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σημαίνει επίσης απώλεια ορισμένων από τα οφέλη που μπορεί να φέρει, όπως η σύνδεση με φίλους και οικογένεια.
H Faulhaber λέει ότι η μελέτη τους επεκτείνει την τρέχουσα έρευνα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και παρέχει έναν πρακτικό τρόπο στους ανθρώπους να περιορίσουν τη χρήση τους.
Για όποιον θέλει να μειώσει τα μέσα κοινωνική δικτύωσης, συνιστά:
- Ρυθμίστε ένα χρονόμετρο ή χρησιμοποιήστε μια ενσωματωμένη εφαρμογή ευεξίας για να δείτε πόσο χρόνο ξοδεύετε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
- Αναγνωρίστε ότι δεν είναι εύκολο να τηρήσετε ένα χρονικό όριο. Οι εφαρμογές κοινωνικών μέσων έχουν σχεδιαστεί για να σας κρατούν αφοσιωμένους.
- Ο περιορισμός της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με την πάροδο του χρόνου έχει πραγματικά οφέλη για την καθημερινή σας ζωή, οπότε μην τα παρατάτε.
Οι ερευνητές υπογραμμίζουν ότι είναι επίσης σημαντικό να προσέχουμε πώς και πότε χρησιμοποιούμε αυτές τις πλατφόρμες. Μελλοντική έρευνα θα μπορούσε να το διερευνήσει περαιτέρω, μαζί με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις από τον περιορισμό των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και το τι κάνουν οι άνθρωποι με το χρόνο που κερδίζουν.
Ζούμε σε μια εποχή άγχους. Πολλοί δείκτες δείχνουν ότι το άγχος, η κατάθλιψη, η μοναξιά επιδεινώνονται και αυτό μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε αβοήθητοι. Αλλά υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να διαχειριστούμε την ψυχική μας υγεία και ευημερία», λέει ο Gentile.
