Η πειρατεία οπτικοακουστικού περιεχομένου δεν προκαλεί μόνο τεράστιες απώλειες εσόδων στους νόμιμους παρόχους υπηρεσιών streaming και το Δημόσιο, αλλά θέτει σε κίνδυνο και τους ίδιους τους χρήστες παράνομων υπηρεσιών. Όπως αναφέρει σε συνέντευξή της στο kathimerini.gr η εκτελεστική Αντιπρόεδρος της Συμμαχίας ενάντια στην Οπτικοακουστική Πειρατεία (AAPA) Σίλα Κάσελς, σε πολλές περιπτώσεις, η πρόσβαση σε πειρατικές ιστοσελίδες συνεπάγεται την κλοπή προσωπικών στοιχείων, κωδικών ακόμη και την εξαπόλυση επιθέσεων ransomware όπου απαιτείται η καταβολή λύτρων για να καταστεί δυνατή η χρήση ενός υπολογιστικού συστήματος. Η Κάσελς, που βρέθηκε, πρόσφατα στην Αθήνα, σε ημερίδα για την καταπολέμηση της πειρατείας οπτικοακουστικού περιεχομένου τονίζει ότι απαιτούνται ακόμη περισσότερες ενέργειες σε επίπεδο νομοθετικό και επιχειρησιακό προκειμένου να καταστεί εφικτή η εξάρθρωση των πειρατικών κυκλωμάτων.
Πόσο αποτελεσματικά είναι τα μέτρα που λαμβάνει ο οπτικοακουστικός κλάδος για την καταπολέμηση της πειρατείας;
Στην πραγματικότητα, ο οπτικοακουστικός κλάδος δαπανά σημαντικούς πόρους για την αντιμετώπιση της πειρατείας. Οι πόροι αυτοί περιλαμβάνουν τη χρήση τεχνολογικών μέτρων προστασίας, όπως η υπό όρους πρόσβαση, η διαχείριση ψηφιακών δικαιωμάτων, η χρήση δακτυλικού αποτυπώματος και το υδατογράφημα με στόχο την προστασία του περιεχομένου. Στα μέτρα αυτά ανήκουν η έκδοση γνωστοποιήσεων και υποβολής αιτημάτων διακοπής της φιλοξενίας των πειρατικών ιστοσελίδων από τους Παρόχους Υπηρεσιών Διαδικτύου (Internet Service Providers) και η εκπαίδευση των διωκτικών αρχών.
Ο οπτικοακουστικός κλάδος έχει σημειώσει – συχνά σε συνδυασμό με την επιβολή του νόμου – διαχρονικά πολλές επιτυχίες στην πάταξη της παράνομης διανομής περιεχομένου, αλλά και παλαιότερων μορφών πειρατείας, όπως ο διαμοιρασμός καρτών (σ.σ.: πολυάριθμοι χρήστες αποκτούσαν πρόσβαση στο περιεχόμενο κάνοντας χρήση μίας μόνο συνδρομής), που έχουν σχεδόν εξαλειφθεί σε πολλά μέρη του κόσμου. Ωστόσο, ενώ ο κλάδος συνεχίζει να αναπτύσσει νέες τεχνολογίες και τεχνικές για την ανάσχεση της παράνομης αυτής δραστηριότητας, οι πειρατές είναι επιδέξιοι και ανακαλύπτουν νέους τρόπους. Γι’ αυτό η ανάγκη παρακολούθησης, εντοπισμού και αντιμετώπισης των καινούργιων μεθόδων πειρατείας είναι διαρκής. Δεδομένου όμως, του δυναμικού χαρακτήρα του modus operandi της πειρατείας, αυτή είναι δύσκολο να εξαλειφθεί.
Σύμφωνα με έρευνες, η πειρατεία του streaming βρίσκεται σε άνοδο παγκοσμίως. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Σύμφωνα με μελέτη του πανεπιστημίου Μπόρνμουθ για λογαριασμό της AAPA, ο αριθμός των παράνομων χρηστών συνδρομητικής τηλεόρασης στην Ευρώπη και το Ηνωμένο Βασίλειο αυξήθηκε κατά σχεδόν 25% μεταξύ 2018 και 2021. Τα έσοδα όσων αναπτύσσουν αυτή τη δραστηριότητα αυξήθηκαν κατά 12,6% σε άνω του 1 δισ. ευρώ, ενώ 17,1 εκατ. Ευρωπαίοι -όσο σχεδόν ο πληθυσμός των Κάτω Χωρών- είχαν πρόσβαση σε παράνομες υπηρεσίες IPTV το 2021. Ποσοστό 12% των χρηστών ανήκει στην ηλικιακή κατηγορία 16-24 ετών. Ανάλογο είναι το μοτίβο και σε άλλα σημεία του κόσμου, αν και ο βαθμός διείσδυσης της πειρατείας ποικίλει από περιοχή σε περιοχή και από χώρα σε χώρα.
Δεν υπάρχει μια ενιαία -ή απλή- απάντηση στο ερώτημα. Για παράδειγμα, το Πανεπιστήμιο του Μπόρνμουθ εντόπισε ότι ο διαφορετικός βαθμός διείσδυσης της ευρυζωνικότητας αντανακλά στο επίπεδο της πειρατείας. Όσο αυξάνονται η χωρητικότητα και η ταχύτητα του ίντερνετ σε διάφορες χώρες, τόσο-χωρίς να προκαλεί έκπληξη- ενισχύεται η πειρατεία σε αυτές. Λάβετε υπόψη πως τα εμπόδια για την ανάπτυξη μιας πειρατικής δραστηριότητας δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλα. Οι πειρατές γνωρίζουν, επίσης, ότι ο κίνδυνος εντοπισμού τους είναι χαμηλός. Ακόμη κι αν η δραστηριότητά τους παταχθεί μπορούν να επανέλθουν αρκετά γρήγορα, χρησιμοποιώντας, για παράδειγμα, μια διαφορετική διεύθυνση IP ή και να μετακομίσουν τους σέρβερ σε άλλη χώρα. Σε αυτό συμβάλλει και η έλλειψη γνώσης για την ταυτότητα των πελατών τους από την πλευρά των παρόχων φιλοξενίας. Είναι επίσης, συνηθισμένο οι πάροχοι φιλοξενίας να βρίσκονται εξωχώρια, σε περιοχές όπως οι Σεϋχέλλες, η Μπελίζ και ο Παναμάς, όπου οι πιθανότητες λήψης ενεργειών για την πάταξή τους είναι χαμηλές.
Ποια είναι η οικονομική ζημία που προκαλεί η πειρατεία;
Η AAPA δεν έχει υπολογίσει σε αριθμούς τον αντίκτυπο της πειρατείας στην οπτικοακουστική παραγωγή. Ωστόσο, η προαναφερθείσα μελέτη του Πανεπιστημίου του Bournemouth έδειξε ότι το 2021 οι νόμιμοι πάροχοι τηλεοπτικών προγραμμάτων απώλεσαν 3,2 δισ. ευρώ λόγω της πειρατείας. Πρόκειται για ένα σημαντικό ποσό που σημαίνει ότι ο κλάδος έχει λιγότερα χρήματα να δαπανήσει για οπτικοακουστικές παραγωγές και καινοτομία. Σημαίνει επίσης ότι υπάρχει σημαντική απώλεια φορολογικών εσόδων: οι νόμιμοι πάροχοι πληρώνουν λιγότερα, καθώς τα κέρδη είναι χαμηλότερα και οι πειρατές δεν φημίζονται για την καταβολή φόρων!
Ποια μέτρα πρέπει να υιοθετηθούν κατά της πειρατείας;
Το πρώτο και ουσιαστικό βήμα είναι η οπτικοακουστική βιομηχανία να χρησιμοποιεί και να διατηρεί σε ισχύ αποτελεσματικά μέτρα προστασίας. Αυτά πρέπει να εξελίσσονται καθώς εμφανίζονται νέες απειλές. Είναι όμως, σημαντικό το γεγονός ότι ο κλάδος διαθέτει μία σειρά ρυθμιστικών και νομικών διαδικασιών που υποστηρίζουν την μάχη κατά της πειρατείας. Υπάρχουν πολυάριθμες ευρωπαϊκές οδηγίες που αναγνωρίζουν την ύπαρξη αυτής της ανάγκης και προβλέπουν από την υπό όρους πρόσβαση μέχρι την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας.
Επίσης, υπάρχει νομοθεσία, που δεν αφορά συγκεκριμένα την πνευματική ιδιοκτησία και σχετίζεται με το ξέπλυμα χρήματος και την οικονομική απάτη και χρησιμοποιείται για τη δίωξη πειρατών. Πολύ πρόσφατα κερδίζει έδαφος και ο δυναμικός αποκλεισμός των πειρατικών ιστοσελίδων τον οποίο απαιτούν οι Πάροχοι Υπηρεσιών Ίντερνετ (ISPs) για να αποκλείσουν χρήστες από το παράνομο περιεχόμενο. Αυτό το μέτρο έχει επιτυχώς εφαρμόσει ο Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας στην Ελλάδα και εμείς ως Συμμαχία ενάντια στην Οπτικοακουστική Πειρατεία ενθαρρύνουμε και άλλες χώρες να υιοθετούν το μέτρο του δυναμικού αποκλεισμού.
Ωστόσο δεν αποτελεί ολοκληρωμένη λύση ο δυναμικός αποκλεισμός των πειρατικών ιστοσελίδων. Υπάρχουν ακόμη κενά στη νομοθεσία που θα πρέπει να καλυφθούν άμεσα. Για παράδειγμα, ο πρόσφατος ευρωπαϊκός κανονισμός για τις ψηφιακές υπηρεσίες (DSA), δεν απαιτεί οι πάροχοι φιλοξενίας να γνωρίζουν τα στοιχεία των πελατών τους, κάτι που ισχύει μόνο για πλατφόρμες με περισσότερους από 45 εκατομμύρια χρήστες. Επίσης, οι κανονισμοί δεν εφαρμόζονται σε μη ευρωπαϊκές χώρες.
Το πιο κρίσιμο, ωστόσο, είναι ότι το DSA δεν ανταποκρίνεται στις ανησυχίες του κλάδου και πολλών ευρωβουλευτών σχετικά με την υιοθέτηση μηχανισμών για την καταπολέμηση των πειρατείας των εκδηλώσεων που μεταδίδονται live. Ιδιαίτερη σημασία για τα μέλη της AAPA είναι ο αντίκτυπος της πειρατείας των αθλητικών μεταδόσεων, όπως οι ποδοσφαιρικές διοργανώσεις. Η αξία τους βρίσκεται μόνο στη ζωντανή μετάδοσή τους και ελαχιστοποιείται όταν αυτή ολοκληρωθεί. Η οπτικοακουστική βιομηχανία θα πρέπει να είναι βέβαιη ότι οι ISPs και οι πάροχοι φιλοξενίας ικανοποιούν αιτήματα για τη διακοπή παράνομων μεταδόσεων. Παρότι όμως, 110 ευρωβουλευτές ζητούν νομοθετικές ενέργειες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν συμφωνεί. Επί του παρόντος, η Επιτροπή εκπονεί μια σύσταση που δεν έχει νομική ισχύ ή υποστήριξη.
Περισσότερο θα λέγαμε ότι η γρήγορη και άμεση ικανοποίηση των αιτημάτων των ιδιοκτητών πνευματικών δικαιωμάτων βασίζεται στην προθυμία των ενδιάμεσων, συμπεριλαμβανομένων των παρόχων φιλοξενίας, να ανταποκριθούν σε αυτά. Αν και οι διαδικασίες σε ρυθμιστικό επίπεδο παρακολουθούνται και η θέσπιση νομοθεσίας στο μέλλον αποτελεί πιθανότητα –αν είναι κάπως απομακρυσμένη και απίθανη– η τρέχουσα κατάσταση προσφέρει τίποτα το καινούργιο στη βιομηχανία. Και είναι απίθανο να αλλάξει τη συμπεριφορά των ενδιάμεσων που μέχρι σήμερα δεν εμφανίζονται ιδιαίτερα πρόθυμοι να συνεργαστούν.
Γιατί είναι απαραίτητες οι συνεργασίες στην μάχη κατά της πειρατείας οπτικοακουστικού περιεχομένου;
H AAPA θεωρεί τη συνεργασία και τη συνεννόηση ουσιαστικής σημασίας. Η πειρατεία δεν είναι ένα φαινόμενο που μπορεί να καταπολεμηθεί από έναν μόνο εταίρο. Πολλές παράνομες υπηρεσίες μετάδοσης περιλαμβάνουν το περιεχόμενο πολλών μερών. Η AAPA παρέχει μία πλατφόρμα διαλόγου, που υπόκειται στην ισχύουσα νομοθεσία, με τα μέλη της να μπορούν να ανταλλάσσουν πληροφορίες, γνώσεις και τεχνογνωσία, συμφωνώντας στην λήψη κοινής δράσης. Καθώς η πειρατεία είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα που δεν περιορίζεται στα εθνικά ή περιφερειακά σύνορα, η Συμμαχία συνεργάζεται με ισότιμους φορείς σε παγκόσμιο επίπεδο.
Τα οφέλη της συνεργασίας και της συνεννόησης είναι εμφανή και στις σχέσεις της AAPA με τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου, των οποίων τις επιχειρήσεις υποστηρίζουμε ενώ παρέχουμε εκπαίδευση και συμβουλευτική στήριξη. Σε αυτό το πλαίσιο, η AAPA είναι μέλος της συμβουλευτικής ομάδας της Interpol για την πάταξη της διαδικτυακής πειρατείας και συνεργάζεται στενά με την Ευρωπαϊκή Αστυνομική Υπηρεσία (Europol) με την οποία έχουμε μνημόνιο και τον Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία στον Τομέα της Ποινικής Δικαιοσύνης (Eurojust). Μέσω αυτών των συνεργασιών προσπαθούμε να ευαισθητοποιήσουμε τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου σχετικά με την πειρατεία και την ανάγκη διάθεσης πόρων για την καταπολέμησή της. Ένα μεγάλο μέρος της εκπαίδευσής μας επικεντρώνεται στην εξάρθρωση της πειρατείας και στη διασφάλιση ότι οι αρχές επιβολής του νόμου διαθέτουν τα απαιτούμενα εργαλεία.
Γιατί θεωρείται σημαντικό οι καταναλωτές να διαθέτουν ολοκληρωμένη ενημέρωση για τις πειρατικές υπηρεσίες;
Μελέτες του Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUIPO) δείχνουν ότι δεν είναι πάντα σαφές ότι οι καταναλωτές γνωρίζουν ότι χρησιμοποιούν πειρατικές υπηρεσίες, επομένως υφίσταται έναν μεγάλο έλλειμμα ενημέρωσης. Είναι σημαντικό οι καταναλωτές να γνωρίζουν πώς να αναγνωρίζουν μια νόμιμη υπηρεσία ή πού να βρίσκουν πληροφορίες σχετικά με το τι είναι νόμιμο. Ο διαδικτυακός κόμβος Agorateka (https://agorateka.eu/), που αναπτύχθηκε από το EUIPO, προσφέρει πρόσβαση σε εθνικές πύλες που περιέχουν λεπτομέρειες για τις νόμιμες υπηρεσίες σε εθνικό επίπεδο. Πρόκειται για μια χρήσιμη πηγή πληροφοριών στην οποία θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη δημοσιότητα.
Ωστόσο, υπάρχει πραγματική ανάγκη να υπάρξει πληροφόρηση που θα παρέχει στους καταναλωτές ολοκληρωμένη κατανόηση των κινδύνων της χρήσης πειρατικού περιεχομένου. Ένας από αυτούς τους κινδύνους προέρχεται από το κακόβουλο λογισμικό. Μελέτη που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό της AAPA αποκάλυψε ότι μέσα σε 71 δευτερόλεπτα από την είσοδο σε ένα πειρατικό ιστότοπο μπορεί κάποιος να πέσει θύμα κλοπής προσωπικών του στοιχείων, των κωδικών του και να βρεθεί αντιμέτωπος ακόμη και με επίθεση ransomware (σ.σ.: όπου ζητούνται λύτρα για να αποδεσμευτεί η χρήση ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή).
